Het mysterie dem Alten Friedhof

Het Alte Friedhof in Kleve, gelegen tussen Lindenallee en Frankenstrasse, herbergt een grote geschiedenis. Sinds 1810 werden hier voorname burgers begraven. Gedeeltelijk in eenvoudige graven maar ook grafkelders met kunstzinnige monumenten. Omdat Barend Cornelis Koekkoek hier ook begraven is of beter gezegd was, is het idee ontstaan om de historie van deze begraafplaats te onderzoeken.

Kalvarienberg

In 1862 overleed Koekkoek in zijn huis aan de Minoritenplatz door meervoudige beroertes. Zijn vrouw heeft hem als laatste eerbetoon laten begraven op het Alte Friedhof in de Oberstadt van Kleve. Een rustieke begraafplaats met prachtige grafzerken en monumenten. In het centrum staat de Kalvarienberg van beeldhouwer Hendrik van der Geld.

Van deze begraafplaats is weinig overgebleven. Nadat we meerdere mensen gesproken hebben, heeft deze plek de WOII nagenoeg ongeschonden overleefd. Er is een bom ontploft in de na-oorlogse tijd nadat deze onschadelijk gemaakt zou worden. Dit liep voor de specialist niet goed af. De bom ontplofte terwijl er 50 meter verderop kinderen aan het spelen waren. Het feit dat bijna alle venijnbomen van toentertijd er nog mooi in twee rijen langs de ingang staan opgesteld, weliswaar niet meer als mooie kegels, bewijst dat het hier de oorlog heeft overleefd. Bij mij rijst dan de vraag: Waarom is er dan zo weinig overgebleven?

Het is voornamelijk Heinz Goertz, gepensioneerd leraar uit Dusseldorf, die mij de grote waarde heeft laten zien van deze begraafplaats. Heinz is actief in de Kleefse politiek. Waar het bij mij in eerste instantie ging om het graf van Koekkoek, heeft hij mijn nieuwsgierigheid opgewekt om een onderzoek te beginnen naar de ondergang van de eens zo mooie begraafplaats.

Tot vorige maand bestond voor mij alleen nog de steen die herinnert aan de eens zo grote kunstenaar B.C. Koekkoek.

De plaat ligt er in het begin van de herfst wat troosteloos bij. De eerste bladeren van de grote eiken bedekken zijn “graf”. Mijn zoon en ik, bewapend met bezem en een emmer sop, zijn naar het Friedhof getrokken om de plaat schoon te maken. Wanneer de steen schoon is en de letters van zijn naam weer te zien zijn met behulp van een tandenborstel, leggen wij er een bos bloemen op.

Het ziet er weer mooi uit. Tegelijkertijd bekruipt mij een gevoel van triestheid. De plaat is ooit van een andere overledene geweest. De 15 centimeter dikke en een meter bij twee meter plaat is omgedraaid en de naam Koekkoek er in gegraveerd. Waarom? Omdat er van het originele graf niets meer overgebleven is. Het is goed mogelijk dat de resten nog ergens op de begraafplaats verspreid liggen of dat deze ooit naar de nieuwe begraafplaats aan de Merowingerstrasse gebracht zijn. Daar zijn de resten samen met die van andere overledenen in een gat gegooid en heeft men het nagelaten er enige documentatie van bij te houden. U begrijpt dat dit zeer interessant is om te achterhalen wat er daadwerkelijk gebeurd is. Met name omdat er verschillende waarheden zijn.

De indeling Alte Friedhof

Van de Lindenallee bekeken was de hoofdingang waar het middenpad begint. De hele begraafplaats was omheind door een 130 cm hoge muur. Hier is alleen nog een gedeelte van over. Deze vindt men aan de rechterkant achter het Hoffmann monument.

Dit monument stond tot voor een tiental jaar terug op de plaats waar vroeger een levendige handel en productie in schoenen plaatsvond. Nu staat er een groot winkelcentrum. De eigenaar heeft het monument laten verplaatsen naar het Alte Friedhof op een plek waar vermoedelijk de tombe stond van Hiby, een vooraanstaande familie uit Kleve. Het monument is voor de gevallen medewerkers van de schoenenfabriek Elefanten, in beide wereldoorlogen. Volgens Heinz zou het beter zijn wanneer de gemeente het monument weer terug zouden zetten op of in de buurt van het winkelcentrum. Waar het nu staat zal het de tijd niet overleven omdat de metalen kruizen een voor een door dieven verwijderd worden.

De schilder Koekkoek en zijn leerlingen Klombeck en Tavenraath, schijnen ook op deze begraafplaats te liggen. Ook daarvan is niet bekend waar precies. Volgens het archief ligt Koekkoek op veld F2. Vanuit de ingang bezien, het tweede veld aan de linkerkant. Wanneer men dit alles verneemt dan ziet het er niet hoopvol uit. Echter, het feit dat wij er pas een aantal weken mee bezig zijn en er nog voldoende informatie te verkrijgen is,ben ik ervan overtuigd dat de waarheid rond dem Alte Friedhof eens verteld wordt.

Wordt vervolgd…

Met dank aan: Stadsarchief Kleve, Frans Matenaar Haus, De heer Van Brock en zijn dochter, de heer Van Briel. Een speciale dank aan Heinz Goertz.